Het wordt een ongezien stil Allerheiligenweekend. Kerkdiensten worden afgeschaft. Geen mis en geen dienst zondag, geen mis maandag, geen “dienst voor oorlogsslachtoffers” op 11 november. Hieronder met beeld en woord toch aandacht voor onze doden en voor deze donkere dagen.

Het leven is een komen en gaan. In een gemeenschap volgt men die beweging graag van nabij. Met bijzondere aandacht voor de overlijdens. Zo ook in Knesselare. Maatschappelijke evoluties maken dat echter nog nauwelijks volgbaar. Knesselare werd Knesselare met Ursel, en is vandaag Knesselare in Aalter. Parochiale lijstjes, prentjes en activiteiten worden doorkruist door gemeentelijke lijnen. Bovendien kreeg de teraardebestelling

concurrentie van de crematies. De dienstverlening door begrafenisondernemers overschrijdt meer dan vroeger de parochiegrenzen …

Wie dezer dagen een beetje zicht wil krijgen op de overledenen van Knesselare moet met die factoren rekening houden, maar komt al een heel eind door de combinatie te maken van de informatie op de site van de parochie  en die op de site van de Knesselaarse begrafenisondernemer uitvaartzorgpieters.be.

Wie minder goed mee is met de digitale wereld vindt in de kerk en in het parochieblad Kerk en Leven een overzicht van overledenen in Knesselare en Ursel.

Op Allerheiligen zal het centrum van Knesselare wellicht veel minder druk zijn dan andere jaren, ook al gaan de nieuwste maatregelen van de tweede lockdown pas zondag om 24 uur in. De zondagsmis van 11 uur en de speciale Diens t voor overleden parochianen (15 uur) gaan niet door. Mensen die in de loop van 2020 een familielid verloren, kunnen zondagnamiddag tussen 15 en 16 uur het kruisje en gedachtenisprentje voor de overledene ophalen in de kerk. Na 16 uur kunnen ook andere parochianen een prentje met de namen van de overledenen van het voorbije jaar ophalen. De kerk blijft overigens het hele weekend wel open voor mensen die er een bezinningsmoment willen beleven, met de afspraak dat er bij eventuele drukte rekening wordt mee gehouden dat niet meer dan veertig mensen tegelijk in de kerk mogen vertoeven.

Een bezoek aan het kerkhof kan dus nog wel (mondmasker verplicht!), al zal het ook daar stiller zijn dan de jongste jaren. Geen wakes en geen optreden van de muziekvereniging.

Elf november

Corona doorbreekt ook op 11 november een oude traditie. De “herdenkingsdienst” ter nagedachtenis van de gesneuvelden van de beide wereldoorlogen kan niet doorgaan. De vereniging Vrienden van de Oudstrijders had dit nog lang gehoopt, maar het maximum van veertig kerkbezoekers en het sluiten van de horeca vormden al voor de tweede lockdown van vrijdag 30 oktober een niet te nemen hindernis. Een beperkte delegatie van het bestuur zal na een kort gebed in de kerk een beperkte bloemenhulde houden “aan de steen”.

De eerstvolgende eucharistieviering is gepland op zaterdag 15 november.

Wat we zo stilaan vergeten zijn …

Allerheiligen is een christelijke feestdag ter nagedachtenis van heiligen en martelaren, van al wie “in de hemel was opgenomen”. Op de dagen van Allerheiligen en Allerzielen bezoeken de mensen de graven van hun overleden familieleden, vrienden en kennissen.

Het feest kwam – zoals wel vaker gebeurde – in de plaats van een vroegere heidense feestdag ter ere van de doden. Dat oude heidense gebruik leefde ook voort in Halloween. De 31^ste oktober gingen in veel Engelstalige landen Halloween kinderen tussen pompoenen en lichtjes door aankloppen bij huizen in de buurt, om er de bewoners snoep te vragen, zoniet zou er een plagerij volgen (trick or treat!). Dat gebeuren werd uiteindelijk een almaar populairder wordend verkleed- en griezelpartijtje. Van die sfeer zal dit jaar niet veel overblijven. Ook tieners en jongeren zullen hun  halloweenfeestjes moeten missen.

Weinig van dit alles in de katholieke traditie, die uiteindelijk leidde tot de gedenkdagen Allerheiligen-Allerzielen. De eerste dag van de twee was geen dag van tristesse. De misgewaden op Allerheiligen zijn wit en de kerk straalt vreugde uit. De overledene is goed terechtgekomen …

In de vooravond van Allerheiligen sloeg de stemming dan om. Dan luidden de klokken ‘overdood’ om eraan te herinneren dat de dag nadien, op 2 november, de gedachten zouden uitgaan naar de zielen van die overledenen die het minder goed hadden gedaan en nog in het vagevuur vertoefden, waar hun zonden werden witgewassen.

Nederig werd dan gesmeekt om genade van God. Allerzielen was dus eerder een donkerde dag, waarop de zwarte mis- en rouwgewaden werden gebruikt. Er hing een sfeer van boetvaardigheid. Als waarschuwing voor de levenden werd een klaagzang gezongen (Dies Irae, Dag van toorn)

Pas zo’n honderd jaar geleden verspreidde zich de gewoonte van witte bloemen mee te nemen naar het kerk-hof. Na de Tweede Wereldoorlog werden dit vooral chrysanten, eerst witte, later in alle kleuren. De jongste decennia ontstonden veel varianten op het gebruik van deze herfstbloemen.

Volgens sommigen ligt de oorsprong van die bloementraditie op 11 november, de herdenking van de overleden oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog, waar die bloementraditie wel bestond. In 1858 al schreef Guido Gezelle zijn gedichtenbundel Kerkhofblommen.

Lees- en kijkvoer

Wie in deze dagen tijd en goesting heeft om wat te kijken en te lezen, vindt hieronder enkele eerder op deze blog verschenen artikels (klik de blauwe titel aan)

Allerheiligen, wat en waarom? Met mooie prentenbak – Er zal weer veel volk zijn op de begraafplaats, het kerk-hof. Wat doen we hier op deze prille novemberdagen, en waarom? Een woordje uitleg en een mooie reeks kerkhofbeelden. (1 november 2016). Allerheiligenweek in de klassen van toen.

De mooiste en markantste graven op ons kerkhof

Tijd voor de dodendagen – De jongste jaren was er te velde en te lande weer meer aandacht voor de dodenherdenking. In verschillende vormen. Een overzicht. (29 oktober 2019)

Tijd voor griezels op de straat? – Voor wie op de avond voor Allerheiligen griezels tegenkomt. (29 oktober 2019)