Er was de voorbije weken nogal wat te doen rond Zwarte Piet. Sommigen meenden dit feest te moeten zuiveren. Maar de traditie overleeft, ook in Knesselare. En de kinderen, die hebben het naar hun zin. Een prentenbak wat verderop, en wat info uit eigen dorp en regio over een van onze mooiste feesten. Het oudste streekbericht waarin Sinterklaas wordt vermeld – in ’t Getrouwe Maldeghem – dateert van 1893 en gaat over Sluis. In december 1902 geeft de hoofdredacteur aan zijn lezers een interessant overzichtje over het klaasfeest en alle oeroude gebruiken daarrond. Van het bakken van bijzonder gebak tot het schip van de Sint dat herinnerde aan Wodan, van het varken met vergulde strepen tot de wagen die door “evers met gouden borstelen getrokken werd”. De rode mantel van de heilige doet denken aan “den vurigen mantel van den heilige, het rosse hoofd- en kinhaar van den onweersgod Donar”…Hier is voor het eerst ook spraak van de knecht, van geschenken uit het rijke toverland in het verre Zuiden, waar de oranje-appelen groeien en het altijd zomer is.
De Hongaarse meisjes Yolan en Margriet poseren tussen speelgoed. Wellicht Het oudste Knesselaarse portret met een Sinterklaastafereel. De meisjes werden opgevangen bij de fotograaf Alfons Hooft senior (jaren 1920)
In december 1904 verschijnt een verhaaltje waarin de Sint “door de kave kon binnenkomen zonder zijn witte kleedsel zwart te maken…” In een ‘Sinterklaas–Droompje’ (6 dec. 1908) krijgt de Sint “een grooten grijzen baard en lange witte kazuifel, een kostbare mijter met zeldzame edelstenen bezet en een gouden staf”, en zijn er ook “vele stoute, booze, kwaadaardige en ongehoorzame kinderen”… Maar het kind in kwestie, waarover het gaat heeft ook een klomp met geschenken klaargezet. En jawel, ook toen al: “Goed zijn voor dieren is goed zijn mensen”… “Wijl de knecht rapen, peen, en aardappelschillen” kreeg, was er voor de kleine benevens suikergoed, sinaasappels, mannen en vrouwtjes in speculaas “eene groote, schoon gekleede pop”. “Gelukkige kinderjaren waarin het gemoed vatbaar is voor zulke heerlijke indrukken, zulke heilzame droomen”, aldus de schrijver…
En hoe zat het in oorlogstijd (14-18)? Dan gaat de berichtgeving vooral over hulp van overzee. Er wordt bericht over “het Sinterklaasschip met Kerstgeschenken van de Amerikaansche kinderen voor de kinderen van soldaten en zeelieden in Europa die in den oorlog zijn of waren”…
In 1933 verschijnt voor het eerst een tekening (foto’s waren nog zeldzaam) van de stoomboot uit Spanje en dat boven een gedichtje van vrouwe Victor De Lille, de echtgenote van de chef van de krant.
Knesselare
En nog in die jaren verschijnt ook het eerste nieuws over de Sint in Knesselare, waar de Sint op bezoek komt “in de patronage…. Waar de kinderen van de leden van den Bond der Kroostrijke Gezinnen (*) van den H. Man een geschenk krijgen… Een heerlijk feestje zal ’t zijn: 15 nummers! Zang en deklamatie, gebarenspel en turnoefeningen voor groot en klein. Een toneelstukje ook: Sinterklaas en De Dwergen”. Ook bij ons al kooptips voor “nuttige Sint-Niklaasgeschenken: fototoestellen van af 37,5 frank, films, albums en alle fotobenoodigheden bij M. Hooft, fotograaf, Knesselare”.
In die jaren 1930 verschijnt overigens de eerste beeldreclame waarin de Sint een Point Bleu-radio aanraadt als “Het Schoonste Geschenk”. Communicatie en commercie doen hun intrede in de samenleving en haken zich vast aan de stoomboot uit Spanje.
Ook in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog – in volle mobilisatietijd – wordt bericht over de Sint. “Op klaasavond zit het gezin rond den haard vereenigd en grootmoeder zingt: Sint Niklaas kapoentje, Leg wat in ons schoentje, Geef ons Theofielke wat, En Henri ’n schop in zijn g…!”. Maar dan al voelt men dat er narigheid op komt is… “Zal vader thuis zijn? Staat hij niet met het geweer aan den voet ‘ergens in België’? Deze Klaasavond zal in menig gezin aan moeders oog een bittere traan ontrukken. Er zal immers iemand te kort zijn. “Mocht het Sint Niklaas believen, door zijn voorspraak er het schoonste geschenk in te leggen dat een mensch in dezen tijd maar droomen kan: VREDE!” Hoe dankbaar zouden onze menschen zijn!”
Nog in oorlogstijd komt de Sint in Middelburg en andere Nederlandse steden voor de Vlaamse vluchtelingen. “Wanneer Sinterklaas door België rijdt, dan gaat zijn rit boven de daken: door de schoorstenen heen laat zijn knechtje, Zwarte Piet, het speelgoed en de lekkernijen dalen in de schoentjes der kleuters… Wat een verschrikking zal het dit jaar voor de Sint geweest zijn op zijn nachtreis door het ongelukkige land! Wat zal zijn oud paard gestruikeld hebben over verbrande daken, rookende puinen, verschroeide balken! Wat zal Zwarte Piet geschrokken hebben bij het gerommel van akelig kanongebulder… bij het gekreun van stervende menschen… van vaders, die in een laatste gedachte het beeld van ’t arme kindje terugzien.”
Na 1944 heeft de Knesselaarse Bond der Kroostrijke gezinnen heel lang jaarlijkse Sinterklaasfeesten georganiseerd, met feestactiviteiten, optredens, filmvoorstellingen en nog veel meer. En was dat er niet, dan trokken op de wagens van de Bond de Sint en Zwarte Piet rond in de gemeente. Op zaterdag 3 december was er een klaasfeest in de Flabuit.
Sinterklaasfeest van de Bond (Flabuit, foto Remi De Spiegeleire, 2016)
In de hoop en overtuiging dat de Sint én Zwarte Piet van sommige stoute kindjes die ons zo graag de les lezen ook volgend jaar nog mogen langskomen, verzamelen we vanaf vandaag ook verder mooie prentjes voor een volgend klaasbericht…
Zwarte Piet, blijf!
Er was inderdaad wat te doen over Zwarte Piet. Een aantal instanties, waaronder onder meer toppers van vakbonden, tv-zenders en onderwijskoepels, wat theater- en tv-makers, zanger Bart Peeters en de kinderrechtencommissaris – en helaas ook de top van de Gezinsbond – besloten in een of ander achterafkamertje in hun Pietenpact dat zoals in Nederland ook hier Zwarte Piet moet vervangen worden door een ‘roetveegpiet’. Zwarte Piet zou een uiting zijn van racisme of een verwijzing naar slavernij. Maar zoals in Nederland trekken ook bij ons de mensen zich daar niets van aan.
De kritiek was niet mals. De zwarte comédienne Lies Lefever vindt het Pietenpact te gek om los te lopen. “Alle mensen die nog een échte zwarte piet over de vloer willen, bel mij gerust. Pietenpact, mijn zwarte gat nondedju!”, twitterde ze. “Mogen er morgen nog kerkklokken luiden”, vroeg Mia Doornaert in De Standaard. In Nederland is 80 procent tegen de verandering van de traditionele Zwarte Piet. Bij ons werd een petitie (www.zwartepietmoetblijven.be) door tienduizenden ondertekend. De initiatiefnemers spreken klare taal: “Zwarte Piet is geen symbool van de slavernij, en is dat ook nooit geweest. Het volksverzet was groot genoeg om “een afkoelingsperiode” in te lassen tot na 6 december. Wakker blijven dus.
De Knesselaarse Sint had een vrolijke Zwarte Piet bij. Een echte.
(*) De Bond werd hier gesticht in 1928, door Octaaf Arnaut, Emiel Buyse, Adolf De Baets (voorzitter), Jean-Baptiste Magerman, Leon Rodts, Florent Spanhove, Emiel Speeckaert, Herman Van de Casteele en Gaston Vanden Heuvel, op initiatief van de bezige onderpastoor De Sutter. Meteen werden honderd leden ingeschreven. Werkende leden moesten in de eerste jaren tenminste 4 kinderen hebben, vanaf 1950 drie, na de omvorming tot Bond der Grote & Jonge Gezinnen ging de deur open voor iedereen. In de jaren 1960 waren er 200 tot 300 leden. De Sinterklaasfeesten en moederfeesten waren heel lang de belangrijkste activiteit voor Bondsleden en hun kinderen (naast de dienstverlening – zegeltjes/kinderoppas etc…) . In 1960 krijgen de kinderen “550 handtasjes van Trefin, 1 appelsien, 1 wafel, 1 luxe-caramel, 5 koeken (“gagarnieerd”), 1 stamper”.
Knesselaars Nieuws 