De avondmarkt brengt reuzen naar onze gemeente. Voor zover we konden achterhalen, had Knesselare er ooit twee. Een Uilenspiegel en een wat ondefinieerbare vrouwelijke gezel. Maar die (Nele?) “heeft het niet lang uitgehouden”.

Reus is een stad in de Spaanse autonome regio Catalonië. Waarom dit vermelden in een artikeltje over de geplande reuzenavondmarkt op zaterdag 23 juni in Knesselare? Wel, er kan misschien een link gelegd worden naar de reuzentraditie in Vlaanderen en indien niet dan is deze gedachtekronkel even fout als Tijl Uilenspiegel uitbeelden als een reus. Nergens is ook maar de minste verwijzing terug te vinden in de boeken van Charles De Coster die Tijl ‘reuzeneigenschappen’ toeschrijft.

De Knesselaarse reus Tijl verscheen hier in Knesselare kort na de Tweede Wereldoorlog. In oktober 1951 werd een nieuwe reus Tijl Uilenspiegel met veel plechtigheid gedoopt en gehuldigd, ter gelegenheid van de kermis in de Kloosterstraat. De kolos was een creatie van Omer Buyse en andere leden van de Knesselaarse Heemkundige Kring, noteert voorzitter (en gemeentesecretaris) René Sierens in dat jaar (Luc Stockman, Appeltjes van het Meetjesland, 1985).

Schilder Omer Buysse poseert met zijn Uilenspiegel op De Plaats. Die draagt het wapen van Knesselare op de borst

Rond 1960, bij de oprichting van de dekenij Tijl door inwoners van de Kloosterstraat, werd de reus terug van stal gehaald. Alfons Ryserhove schreef hierover in zijn boek Het Knesselare en Ursel van toen: “Die reus zag er een goedmoedige en brave kerel uit. Hij heeft een tijdje ook nog een reuzin gehad maar die heeft het niet zo lang uitgehouden”.

Tijl en de tweede Knesselaarse reuzin, die allicht Nele moest voorstellen.

Bovenstaande foto (jaren 1950) werd genomen in de Kloosterstraat. Omer Buyse is hier ook van de partij, het is de man met zonnebril en ‘chapeau-buse’.

Tijl, klaar voor een stoet van de Dekenij Tijl (omstreeks 1960), geopend door de fanfare

Bij de stichting van dekenij Tijl stapte de reus met cape en naamkaartje ‘Tijl’ mee op, een nieuw leven tegemoet…

En nu nog even terug naar de Catalaanse link (het stadje Reus) met onze reus. Wikipedia vermeldt dat reuzen personages zijn uit legenden en mythen en onder de vorm van grote poppen die een persoon uitbeelden vooral rondgedragen worden in processies. De oorsprong hiervan zou liggen…in Spanje.

Het is dus niet onmogelijk dat deze traditie overgewaaid is naar onze streken tijdens…de Spaanse overheersing. In die optiek is het dan nog niet zo gek dat de Knesselaarse reus de naam Tijl kreeg. Immers, de legende van Tijl Uilenspiegel vermengt folklore en geschiedenis met mythe. Tijl is een verdediger van de vrijheid, die vecht tegen de verdrukking van Filips II en diens landvoogd de hertog van Alva. Spanjaarden dus! En zo is de cirkel misschien dan toch rond?

“Indien het niet waar is, het is toch goed gevonden”, dat zou Tijl wellicht ook gezegd hebben!

Paul Verhoestraete

Hieronder voor wie iets meer wil weten over de Knesselaarse held, de tekst over Uilenspiegel, verschenen in het boek ‘Over Knesselare gesproken. Feiten en foto’s uit een beeld-schoon dorp‘. De uilen zijn ondertussen opgehangen op De Plaats. Wie het niet gelooft, kan gaan zien…

Jan VdC