Richtten we in een vorige editie van deze rubriek Arendsoog ons vizier op een spionnenoog? Werd of wordt er gegluurd? Herinner u wat we vorige keer in het vizier namen: een opmerkelijk gat in een Knesselaarse gevel, ergens in het centrum van de parochie. Waar zat dat ding en waarvoor diende het, zo vroegen we. Welnu, op die laatste vraag moeten we u het antwoord schuldig blijven.

Het kijkgat

Twee correcte antwoorden kregen we zowat gelijktijdig van “buurtbewoner” Benjamin Vanden Brande en van Frank Van Der Bauwhede. “Het loerdersoog bevindt zich in het zoldergebouw van de woning tussen de kledingzaak Pluche en het koffiehuis Mr Blend, nu bewoond door Angeliqe Martlé.” Helemaal vooraan rechts in de Veldstraat dus. Prima!

En waarom werd dit spionnenoog daar aangebracht? We lazen onder meer volgende uitleg: “Goed uitzicht op De Plaats tijdens de oorlog”… of “om de Duitsers in de oorlog te bespioneren… Dat verhaal was ons niet onbekend. Maar klopt het ook?

Onze medewerker Paul Verhoestraete ging op zoek naar meer info. Hier zijn verslagje:

“Iedereen heeft tegenwoordig de mond vol van het prachtig gerestaureerde ‘Witte Huys’ in de Veldstraat. Dan wordt wel vlug vergeten dat er nog enkele mooie woningen werden gebouwd, weliswaar ruim honderd jaar na het ‘Witte Huys’ van gewezen burgemeester en dokter August De Jaeger.

Het was zijn broer Alphonse De Jaeger die vooraan in de Veldstraat, naast de nu pas geopende nieuwe zaak Mr. Blend, in 1903 zijn woning annex bedrijfsgebouwen oprichtte. Van beroep was hij huidenvetter of leerlooier (hij was ook schepen en jaren lang voorzitter van de fanfare). Tot op vandaag zijn de al bij al indrukwekkende en mooi gerestaureerde gebouwen nog steeds te bewonderen in de dorpskom. 

Rond de jaren 1930 verkocht de familie De Jaeger haar eigendom vooraan de Veldstraat aan de Knesselaarse koster Jean Baptist Magerman, die er met zijn steeds groter wordend gezin zijn intrek nam.

Jean-Baptiste Magerman

Vrij vlug nadien deed het gerucht de ronde dat de koster van op zijn zolder via een ‘groot’ kijkgat zicht had op alles wat zich afspeelde op De Plaats. Er werd gefluisterd dat hij hierdoor goed kon inschatten hoe onder meer de kerkgangers zich gedroegen. En dat hij zo kon zien of iedereen de kerk was binnengetreden om zich vervolgens zelf naar zijn werkplek, het doksaal met orgel, te begeven.

Er werd dan ook algemeen aangenomen dat de koster dit kijkgat zelf had aangebracht. Zijn dochter Antoinette, een kranige sterke vrouw (Aalterseweg) waarvan wij hopen haar als honderdjarige te zullen mogen vieren, ontkent dit echter ten stelligste. Het kijkgat was al aanwezig toen haar vader, koster Magerman, het huis kocht.

Er mag aldus aangenomen worden dat het de oorspronkelijke eigenaar en bouwheer Alphonse De Jaeger was die dit ‘loerdersoog’ liet aanbrengen. Het is trouwens heel mooi uitgevoerd, niet zomaar een gat gehakt in de muur, maar een mooie conisch uitgevoerde opening.

Met welke bedoeling zou dit geweest zijn? We hebben er alleen maar het raden naar. Wel is het opvallend dat het uitzicht op De Plaats door het gat een ‘strategisch’ belang had.

Je zag immers de ingang van de belangrijkste herberg van het dorp, café Het Gemeentehuis (nu De Litanie) en tevens ingang van het gemeentehuis zelf waarvan het bureel gevestigd was boven de ingangspoort naast de toegangsdeur van de herberg. Was het dus de bedoeling het komen en gaan op die plek te begluren? Maar om welke reden dan? Opnieuw, het valt niet meer te achterhalen.

Misschien was het niet het gemeentehuis dat “bespioneerd” werd, maar het huis links ernaast. Dit was toen ook al een herberg waar we echter niet konden van achterhalen of die ooit een naam had. Koorden en Netten De Spiegelaere was de gangbare benaming. Had Alphonse De Jaeger een of andere band met die familie? Hield hij iemand in het oog die daar woonde of daar regelmatig kwam? Niemand weet het, maar een reden moet er wel geweest zijn.

Of…had het iets te maken met een gevaarlijke situatie die zich voordeed tijdens WO I? Er verbleven toen in dit  huis enkele hogere Duitse militairen en op een bepaalde dag vond men één van hen dood terug. Er ontstond grote paniek en de Knesselarenaren vreesden voor vergeldingsacties van de Duitsers ten opzichte van de burgers. Gelukkig werd de kalmte bewaard en een Duits onderzoek bracht aan het licht dat de Duitse militair zelfmoord had gepleegd. Was het de bedoeling geweest van Alphonse De Jaeger om het reilen en zeilen van de Duitsers in die beangstigende periode onopgemerkt te kunnen volgen?

Het kijkgat, dat je met een scherp oog nog altijd kunt zien in de zijgevel van dit mooie gebouw, blijft een raadsel. Mogelijks aangebracht tijdens de oorlog, de eerste wereldoorlog dan. Of is er iemand die er meer over weet?

Huidig zicht vanuit het “kijkgat”

Heel binnenkort een nieuwe aflevering van deze rubriek