In 2018 is Natuur en Bos gestart met grootschalige natuurherstelwerken in het Drongengoed. Eerder verscheen hier een artikel van natuurkenner Eric Blondia die kritisch was over een aantal aspecten van die werken, uitgevoerd door de Vlaamse Overheid (Agentschap Natuur en Bos, ANB). Het Agentschap stuurde KnesselaarsNieuws een reactie en noemde  het stuk “niet correct en tendentieus”. Het is aan de lezer om te oordelen welke commentaar het meest overtuigt.

Wat voorafging: het artikel van Eric Blondia ‘Moet er nog meer heide zijn’  kon/kan u hier eventueel nog eens nalezen.

Voor ANB gaf Klaar Meulebroeck uitleg over de bedoeling van de natuurwerken in het Drongengoedbos, een uniek natuurgebied van zo’n 800 hectare. Ze is regiobeheerder bij Natuur en Bos van de Vlaamse overheid voor dit gebied.

Meulebrouck: “Europa wil via het Natura 2000-netwerk uitzonderlijke natuurgebieden beschermen. Vlaanderen draagt de verantwoordelijkheid om zowel verschillende types bos als heidevegetatie te beschermen, te versterken en uit te breiden. Het Drongengoed, het grootste aaneengesloten natuurcomplex van Oost-Vlaanderen, heeft een rijke geschiedenis en is van oudsher bekend voor z’n waardevolle bossen en heidevelden. Precies omwille van die unieke combinatie van bos en heide is het Drongengoed één van de schakels in een groter Europees netwerk van uitzonderlijke natuur en willen we het beschermen. Alle types heide in Vlaanderen vormen een cultuurlandschap dat ontstond door een traditioneel gebruik van deze gronden door lokale boeren. Bos is pas later voor houtproductie op deze plekken aangeplant.

Drie doelstellingen

In het lopende project (2018-2022) zijn een aantal grotere ingrepen gebundeld. Het doel van het natuurherstelproject Drongengoed is drieledig.

Meulebrouck: “Twee bestaande heidegebieden met elkaar verbinden zodat dieren en planten vlot van het ene naar het andere gebied kunnen migreren (1), de totale oppervlakte aan heide vergroten om zeldzame soorten de kans te geven voldoende grote populaties uit te bouwen (2) én tenslotte de oppervlakte bosranden vergroten zodat het bos soortenrijker en kwaliteitsvoller wordt (3). Om dit te kunnen realiseren werden op een oppervlakte van ongeveer 34,5 hectare werken voorzien.

Het Agentschap Natuur en Bos werkt met verschillende eigenaars aan een versterking van de reeds aanwezige natuur. Hoe de verschillende partners dit zullen realiseren en welke ingrepen hiervoor nodig zijn staat beschreven in een bosbeheerplan. De lopende en geplande werken kaderen in uitvoering van dit ‘Uitgebreid en gezamenlijk bosbeheerplan van Drongengoed’.

Belangrijk om weten is dat alle types heide in Vlaanderen een cultuurlandschap vormen. Het landschap ontstond door een traditioneel gebruik van deze gronden door lokale boeren. Bos is pas later voor houtproductie op deze plekken aangeplant.

Eind augustus 2019 werd gestart met de tweede fase van de kapwerken. Aansluitend van september tot eind november worden ook grondwerken uitgevoerd. Dit project loopt nog tot 2022.”

Hoeveel?

Om hoeveel hectare gaat het eigenlijk? ANB geeft mee dat het – conform het beheersplan – aanvankelijk de bedoeling was om 21,3 ha te ontbossen in functie van heide of heischrale vegetatie (op deze plaatsen wordt ook ontstronkt en geplagd) en 13,2 hectare te dunnen om die te laten ontwikkelen tot boomrijke heide en bosranden. Maar dat oorspronkelijke aantal hectaren wordt nu verminderd.

Meulebrouck: “Op basis van overleg met experten en evaluatie op terrein, is dit bijgesteld en zal er minder ontbost worden voor heideherstel (16,1 hectare ontbossing ipv 21,3) en ook minder gedund (7,8 hectare ipv 13,2). Gezien de grootschaligheid van de werken willen we als beheerder ook de vinger aan de pols houden. Ons baserend op metingen en input van experten sturen we bij waar nodig.  Concreet werd beslist een aantal zaken voorzien in fase drie te wijzigen, oa. twee blokken niet te ontbossen, een perceel met spontaan gegroeid inheems bos niet om te zetten in boomrijke heide en bijkomende bosranden op de corridor te voorzien. De cijfers van ANB gaan enkel over het eigen bosgebied van het ANB. (Daarnaast is er evenwel ook ontbossing door de vzw Natuurpunt (in het Maldegemveld) en door andere actoren. Eric Blondia had het in zijn tekst over een totaal van 50 hectare – redactie KN).     

Vallen er nog meer werken te verwachten? Volgens Klaar Meulebrouck niet. “Als de voorziene natuurherstelwerken in Drongengoed uitgevoerd zullen zijn, zijn de Europese uitbreidingsdoelen bijna volledig afgedekt. Na het uitvoeren van de geplande werken worden geen verdere oppervlakte uitbreidingen voor heide voorzien in omgeving van Drongengoed en zijn de meest ingrijpende werken meteen ook achter de rug.

Nieuw bos

Tegelijkertijd wordt ook hard gewerkt aan bosdoelstellingen, zowel naar kwaliteitsverbetering van het reeds aanwezige bos als voor de uitbreiding van het huidig bosareaal. Dit werd ook al zo voorzien in het beheerplan waarbij ruim 20 hectare nieuw bos is voorzien en grotendeels gerealiseerd. Ook worden bijkomende bosuitbreidingen voorzien, wordt gewerkt aan bosranden en werken we met ons regulier bosbeheer stap voor stap naar structuurrijke, ecologisch waardevolle bossen.

Kosten

Wat zullen die grootschalige werken kosten? “Op dit moment heb ik enkel concrete cijfers over de werken die reeds uitgevoerd werden of aanbesteed zijn. Concreet gaat dit over de eerste twee fases kappingen die uitgevoerd zijn en waarbij het hout via een openbare houtverkoop verkocht werden. Voor de kosten kijken we naar de uitvoering van de plag- en graafwerken, bodemkundige analyses en de wetenschappelijke begeleiding. Alles bij elkaar genomen hebben we finaal zo’n 50.000 euro moeten opleggen bovenop de opbrengst van het hout.

De opbrengst van de derde fase kappingen en tweede  fase graafwerken is nog koffiedik kijken, gezien alles op terrein nog opgemeten en uitgezet moet worden. We ramen hiervoor zo’n 100.000 euro te zullen moeten opleggen. 

Dat zijn de kosten voor de inrichtingswerken. Uiteraard moet de heidevegetatie nadien op een goede manier beheerd worden. Dit wil wel zeggen dat als we heidevegetatie wensen te behouden, we als beheerder de successie naar bos moeten tegengaan. Hiervoor zullen verschillende beheermaatregelen gecombineerd worden. Concreet voorzien we een combinatie van schapenbegrazing, maaien en het verwijderen van boomopslag.”

Klimaat

We leven in een maatschappij waar meer en meer aandacht gaat naar het belang van natuur en de impact van klimaatverandering. Zo worden er hier en daar vraagtekens gezet bij het kappen van bomen, zeker als het om ontbossing gaat. Hoe kijk het Agentschap Natuur en Bos daar tegenaan?

Meulebrouck: “Het feit dat de burgers de aandacht vestigen op deze kwesties is een positieve evolutie. Als natuurbeheerder kunnen we immers niet genoeg de meerwaarde van kwaliteitsvolle en goed beheerde natuur benadrukken. Vast staat dat zowel bos als andere open vegetatietypes elk hun eigen waarde hebben en beiden noodzakelijk zijn. Het is dus een én-én verhaal en geen of-of.  We weten allemaal dat natuur de mens vele diensten bewijst, zoals oa. de opname van CO_² in vegetatie (niet enkel door bomen). Bij al deze aspecten heeft zowel bos als heide zijn intrinsieke waarde en is het niet zinvol deze naast elkaar te leggen. Naast het hele klimaatverhaal dat de laatste tijd terecht veel aandacht krijgt, is er ook een minder belichte crisis nl. de biodiversiteitscrisis. Basisbehoeften zoals voedsel, proper water en zuivere lucht zijn allemaal afhankelijk van biodiversiteit. Hoe meer soorten er aanwezig zijn, hoe productiever en/of hoe beter de natuur bestand is tegen plotse verstoringen en hoe meer diensten ze leveren.  Jammer genoeg verliezen we onze soorten momenteel aan een sneltempo. Dit zien we ook in Vlaanderen. Zo hebben onze insecten en vogels hebben het zwaar te verduren. Vaak zijn natuurgebieden hun enige toevluchtsoord. Net daarom is het belangrijk om in te zetten op de ontwikkeling van voldoende robuuste natuur met een mix aan verschillende vegetatietypes.”