Velen kijken er met verbazing naar: in tijden waar natuurliefhebbers erin zijn geslaagd om een deel van de mensen bewust te maken dat bossen een weldaad zijn voor het milieu, zijn er andere natuurliefhebbers die bossen kappen om er heide van te maken. Eric Blondia, vergroeid met de Drongengoedbossen en al een halve eeuw bekommerd om het gebied en de natuur vindt dat men te ver gaat.
“We stellen vast dat er in onze regio nogal wat bossen verdwijnen terwijl het bos een onmisbare factor is in het zuiveren van onze steeds vuiler wordende lucht. Recent zijn nu ook in het Drongengoedbos de boomkorstmossen, de natuurlijke luchtindicatoren bij uitstek, verdwenen op de eikenstammen in omgeving van de Drongengoedhoeve. Een naaldbos rooien en heraanplanten met loofbos is eigenlijk niet verkeerd, maar hier gaat het om bospercelen waar nooit of te nimmer nog bomen of struiken zullen groeien. Waarom niet? Er is blijkbaar “nog veel meer heide” nodig.
Terugblik
Hoe is die heide hier verzeild geraakt? Zo’n duizend jaar geleden begon beetje bij beetje het rooien van het West-Europese woud. Op plaatsen waar de grond het minste waarde had voor de landbouw geraakten grote oppervlakten in onbruik. Zo ontstonden grote velden, zoals het Maldegemveld, met arme zandgrond en een kleilaag op geringe diepte of zelfs aan de oppervlakte. Er was in die tijd een chronisch tekort aan meststoffen en de enige planten die op deze extreem arme gronden groeiden waren een aantal plantjes van de heidefamilie (o. a. struikheide, dopheide). De zaadbank van deze plantjes is hier dus in de bodem blijven zitten. Ook na een rust van 100 jaar kunnen heidezaadjes nog altijd kiemkrachtig zijn.
Tijdens de tweede wereldoorlog, toen zowat de helft van het Drongengoedbos werd ontbost, bloeide de heide nog eens op. Het bos groeide echter terug en de heideplantjes verdwenen door overschaduwing, want heide heeft veel licht nodig.
Herstel heide
Nu probeert Europa al een paar decennia met veel financiële middelen de heide terug te halen, en wat de heideplantjes betreft is dat aardig gelukt. Na een tiental hectare ontbossing en afschrapen van de humuslaag meldden zich de meeste van die plantjes terug aan: struikheide, dopheide, zonnedauw (insectenetend plantje), stekelbrem, boskartelblad. Het terughalen van de vogelsoorten van weleer blijkt op een paar kleine soorten na echter veel moeilijker tot uiterst moeilijk te zijn.
Huidige situatie
De heide, met haar typische plantjes en beestjes, heeft zich in het Drongengoedbos, al sinds enkele jaren hersteld. Maar dat blijkt nu blijkbaar “ruimschoots onvoldoende” te zijn: iedere grote boseigenaar wil nu zijn heidevelden. Natuurpunt startte al rond het jaar 2000 met het Europese Life project. Een jaar of acht later volgde de ontbossing op het militaire domein, waarbij ook veel eiken en beuken sneuvelden. Nu heeft ook het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) de heidemicrobe te pakken. Het kan blijkbaar niet op. Almaar meer, almaar sneller.
Centraal in het Drongengoedbos werden er grote open gaten geslagen. Dat terwijl voor verwerken van vuile lucht en fijn stof niets een hoogstambos kan vervangen. Er stelt zich nog een ander probleem …
Geen echte heidegrond
Vroeger, en tot een goede zestig jaar geleden, waren alle gronden in de streek enorm arm door een chronisch gebrek aan meststoffen en een minieme luchtvervuiling. Nadien is er de “vermesting golf” gekomen met overal een spontane stikstofneerslag, tot tachtig kilogram stikstof per hectare en per jaar. De arme gronden van weleer bestaan niet meer. Heide hoort momenteel eigenlijk thuis op een goed doorlaatbare grond met een meters dikke zandlaag, waar die mix van stikstofverbindingen naar beneden kan doorzijpelen.
De zeer ondiepe en erg moeilijk doorlaatbare kleilaag in onze bossen belet dus de doorstroming, de stikstofelementen blijven aan de oppervlakte zitten wat resulteert in een toestand van teveel voedsel voor de heide. Dit uit zich door het feit dat de heideplantjes zware concurrentie krijgen van o.a. grassen, opschietende boompjes, bramen e. d., een verschijnsel dat men verruigen van de heide noemt en waar men nu reeds veel problemen mee heeft.
Deze ongewenste elementen probeert men dan te verwijderen door het uitzetten van koeien of schapen maar de ongewenste planten moeten dikwijls manueel weggehaald worden. Dat vergt dure beheerswerken. Dit is eigenlijk slechts voor een beperkte oppervlakte realiseerbaar en vormt momenteel reeds een probleem.
Genoeg heide
Er stellen zich nog meer problemen. Ontbossen brengt uiteraard een kaalslag teweeg, de wind krijgt vrij spel en het typische aangename bosklimaat verdwijnt. Naaldbossen, die nu massaal worden gekapt, zijn voor luchtzuivering even waardevol als loofbossen. Een aantal vogelsoorten horen thuis of zijn gebonden aan het naaldbos: zwarte mees, kuifmees, kruisbek, goudhaantje. Het is de uitverkoren broedplaats voor zowat tachtig percent van alle zowel dag- als nacht roofvogelsoorten.
Bossen zijn, gezien de huidige negatieve evolutie van onze luchtkwaliteit van het allergrootste belang, veel belangrijker dan heide. Ze zijn zowat het enige middel om koolstof en fijn stof uit onze steeds vuiler wordende lucht te halen.
Het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) is de enige ontbosser die ernstig heraanplant, aan de buitenranden van het Drongengoedbos, maar bos aanplanten is nog geen reden om te ontbossen. Vooral onze geliefde kerstspar, de fijnspar, valt in ongenade. Bij bosaanplant mag je rekenen op twintig jaar en meer vooraleer je van bos kunt spreken en de aanplanten van de voorbije jaren zijn zwaar mislukt, enerzijds door twee droge zomers na elkaar en anderzijds door herten en reeënvraat aan de plantjes.
Straks zijn we vijftig hectare bos kwijt, terwijl tien hectare toch ruim voldoende was voor heideherstel.
Het is droevig te moeten vaststellen dat organisaties – die hoog oplopen met natuurbescherming en zaken als gezonde lucht en het terugdringen van fijn stof – niet willen reageren tegen deze overdreven en schandalige ontbossingen.”
Eric Blondia
Hieronder nog een prentenbak van Paul Verhoestraete
Knesselaars Nieuws 